گَلوگاه یکی از شهرهای استان مازندران ایران است. این شهر مرکز شهرستان گلوگاه در ناحیه شرقی استان مازندران است. زبان محلی بومیان این شهر طبری است.
گلوگاه را در لغت به معنی مجزا یا گذرگاه باریکی است که از ان بتوان به درون چیزی یا جایی دست یافت. در اسناد و منابع تاریخی دوره صفویه و قاجار از گلوگاه به عنوان منطقه مرزی بین مازندران و استرآباد یاد شدهاست. ملگنوف در سفرنامهٔ خود در سال ۱۸۶۰ از گلوگاه به عنوان شرقیترین روستای تابعهٔ شهر اشرف و و مرز بین دو ولایت مازندران و استرآباد یاد میکند. در منابع تاریخی به خندقی غمیق در شرق گلوگاه اشاره شدهاست که از آن به عنوان جر کلباد یاد شدهاست. از دوران صفویه به بعد تنها راه ورود ارتباطی استرآباد و مازندران منحصر به معبر روی این خندق بود که با دروازه ای متحرک باز و بسته میشد. به گفته میرزا ایراهیم این خندق در زمان شاه عباس صفوی (۹۹۶–۱۰۳۶ق) به قصد ممانعت از ورود از تاخت طوایف ترکان به این منطقه، از حوالی کوه متصل به اشرف البلاد تا ساحل دریای مازندران، به طول چهار فرسنگ حفر کردند تا هیچ سواری قادر به عبور از آن نباشد و از آنجا که این جر (شکاف) در حوالی کلباد واقع شده بود به جر کلباد مشهور شدهاست. ملگنوف نیز استرآباد را از غرب به جز کلباد نزدیک گلوگاه محدود میداند. مهجوری حفر این خندق را، که تنها راه مرزی مازندران و استرآباد بود، مربوط به روزگار صفویه و به فرمان شاه عباس، برای جلوگیری از تاخت و تاز ترکان به جانب خاوری مازندران میداند و ابعاد دقیق آن را این گونه ذکر میکند: خندقی به درازای شش کیلومتر یا بیشتر از کوه به دریا و به گودی بیست گز و پهنای چهل گز و راه آمد و شد مازندران و استرآباد تنها دروازه ای بود که به دستیاری نگاهبانان باز و بسته میشد. رابینو در سفر خود به مازندران با اشاره به جر کلباد، به عنوان مرز شرقی مازندران، از حصار روی این خندق نام میبرد که به فرمان محمد حسن خان سوادکوهی، حاکم مازندران، از دامنه کوهستان و میان جنگل و مجرای باتلاقی به ساحل دریا کشیده شده بود تا از هجوم ترکمنها به مازندران جلوگیری کند.
.
منبع: ویکیپدیا | https://fa.wikipedia.org